Pożyczki krótkoterminowe - prawdziwe oblicze chwilówek
Pobierz Raport z badania wzorców umownych pożyczek krótkoterminowych |
Informacja prasowa
Głównym celem przeprowadzonego ponownie (poprzednie przeprowadziliśmy w grudniu 2013 roku) przez Federację Konsumentów badania była analiza postanowień wzorców umownych występujących w umowach pożyczek krótkoterminowych tzw. chwilówek. Ocenione zostały również ogólne informacje dostępne dla konsumenta w ramach oferty ww. umów.
Do badania zostało wybranych 14 wzorców pochodzących z 14 różnych serwisów internetowych 12 podmiotów oferujących pożyczki krótkoterminowe do 30 dni, dostępne w ofercie na przestrzeni stycznia i lutego 2015 r. Ponieważ prawa i obowiązki konsumenta nie wynikają jedynie z treści samej umowy, ocenie poddane zostały również inne wzorce, z którymi konsument powinien zapoznać się przed zawarciem umowy pożyczki oraz takie, które w wyniku procesu zawarcia umowy pożyczki są wymagane do akceptacji przez konsumenta lub stają się załącznikiem albo integralną częścią umowy pożyczki, tj. formularz informacyjny do umowy kredytu konsumenckiego, umowa, umowa ramowa, regulamin udzielania pożyczek, regulamin świadczenia usług drogą elektroniczną, polityka prywatności, program lojalnościowy, tabele kosztów, czasem oferowane warunki ubezpieczenia. Badane wzorce zostały poddane ocenie pod względem zgodności ich postanowień z przepisami prawa, w szczególności uwagę zwrócono na te zapisy wzorców, które są lub mogłyby zostać uznane w ocenie Federacji Konsumentów jako niedozwolone postanowienia umowne oraz na zapisy mogące wprowadzać konsumentów w błąd.
Przyczynkiem do ponownego badania wzorców umownych oferowanych przez firmy pożyczkowe – umów pożyczek krótkoterminowych tzw. chwilówek była nie tylko potrzeba weryfikacji, czy firmy pożyczkowe w jakikolwiek sposób zareagowały na „wytknięte” im przez Federację Konsumentów zaniedbania i nieprawidłowości, ale przede wszystkim coraz większa liczba zapytań i skarg konsumentów mających problemy ze spłatą „chwilówki”. Niewątpliwie celem naszym jest również zwrócenie uwagi nie tylko konsumentów na pewne niebezpieczeństwa wynikające z korzystania z tak łatwo dostępnego a kosztownego produktu, ale również ustawodawcy na potrzebę regulacji oraz nadzoru nad podmiotami niebankowymi udzielającymi pożyczek.
Dlatego w badaniu dokonaliśmy także analizy, jakie oddziaływanie miałyby na badane przez nas pożyczki limity kosztów wynikające z opracowywanego przez Ministerstwo Finansów projektu ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy Prawo bankowe oraz innych ustaw. Projekt ustawy zakłada wprowadzenie do ustawy o kredycie konsumenckim maksymalnego limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu, rozumianych jako wszelkie koszty inne niż odsetki, które konsument zobowiązany jest ponieść, w związku z umową o kredyt, w szczególności opłaty, prowizje, podatki, marże, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz koszty usług dodatkowych w przypadku, gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu, z wyłączeniem kosztów opłat notarialnych. Limit pozaodsetkowych kosztów kredytu będzie ustalany przy założeniu, że całkowity koszt kredytu stanowi suma odsetek i pozaodsetkowych kosztów kredytu, a maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu nie może być wyższa od sumy: 25% całkowitej kwoty kredytu oraz 30% całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym. Projekt ustawy zakłada również ograniczenie kosztów pożyczki w przypadku odroczenia spłaty zadłużenia wynikającego z umowy o kredyt w okresie 120 dni. W takim wypadku projekt ustawy zakłada, że całkowitą kwotę kredytu stanowi kwota udzielonego i wypłaconego kredytu, którego spłata następnie została odroczona oraz do pozaodsetkowych kosztów kredytu dolicza się wszystkie koszty i opłaty związane z wydłużeniem okresu kredytowania, które kredytobiorca jest obowiązany ponieść w związku z odroczeniem spłaty, naliczone w okresie 120 dni.
Wyniki powinny wszystkim stronom dać wiele do myślenia.
Przeprowadzone przez Federację Konsumentów badanie wykazało, że oferowane konsumentom umowy i inne dokumenty zawierają wiele uchybień, a zawarcie umowy pożyczki wiąże się dla konsumenta z pewnymi realnymi niebezpieczeństwami. Zastrzeżenia Federacji Konsumentów dotyczą nie tylko niezgodności postanowień wzorców z przepisami prawa czy możliwości wprowadzenia konsumenta w błąd poprzez błędne wskazywanie informacji lub jej brak, ale również pewnych zagadnień o charakterze ogólnym.
Do najpoważniejszych należy zakwalifikować wszelkie zastrzeżenia dotyczące niezgodności badanych wzorców z ustawą o kredycie konsumenckim. Brak prawidłowej informacji o kosztach pożyczki, RRSO, całkowitym koszcie kredytu, zarówno na etapie przedkontraktowym, jak i w umowie, uniemożliwiają konsumentowi podjęcie świadomej decyzji o zawarciu umowy. Jeżeli dodamy do tych wszystkich zastrzeżeń skomplikowaną procedurę zawierania umów pożyczek „chwilówek”, obszerność dokumentów (nawet do około 50 stron), z którymi musi się konsument zapoznać przed zawarciem umowy, nieprecyzyjne terminy i definicje we wzorcach, czasem sprzeczne informacje wynikające z różnych dokumentów oraz nieprzejrzystość wzorców może okazać się, że konsument nie zrozumie ciążących na nim obowiązków i przysługujących mu uprawnień. Wielu przedsiębiorców nie przekazuje konsumentowi formularza informacyjnego przed zawarciem umowy, choć w ocenie Federacji Konsumentów, przy zawieraniu umowy pożyczki przez Internet jest to możliwe i konsument zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim powinien taki formularz otrzymać. W kilku badanych wzorcach konsument otrzymywał nieprawidłowe informacje w zakresie przysługującego mu prawa do odstąpienia od umowy czy wcześniejszej spłaty pożyczki.
W badanych wzorcach znajduje się również wiele niedozwolonych postanowień umownych, które albo już są tożsame z wpisanymi do rejestru postanowień abuzywnych, albo mogą być za takie uznane. W tym zakresie najbardziej dotkliwe dla konsumenta są postanowienia dotyczące opłat windykacyjnych i upominawczych. W dalszym ciągu pożyczkodawcy zawyżają koszt czynności związanych z wezwaniem konsumenta do spłaty zadłużenia w stosunku do rzeczywiście poniesionych nakładów i kosztów. Nie jest zasadne, aby opłata za takie samo wezwanie do zapłaty kosztowała inaczej w 7, 15 czy 30 dniu opóźnienia zapłaty, sięgając od 15 zł do 150 zł za wezwanie pisemne!
Niezmiernie ważna dla konsumenta jest informacja o wynikach badania w zakresie kosztów umowy pożyczki tzw. chwilówki. W badanych wzorcach koszty związane z zawarciem umowy pożyczki można zasadniczo podzielić na trzy grupy: koszty związane z udzieleniem pożyczki, koszty związane prolongowaniem spłaty oraz koszty związane z opóźnieniem w spłacie zobowiązań wynikających z zawartej umowy pożyczki. Przeprowadzona przez nas analiza kosztów związanych z udzieleniem pożyczki w wysokości 1.000 zł na 30 dni, kosztów związanych z trzykrotnym przedłużeniem terminu spłaty takiej pożyczki o 30 dni oraz kosztów wynikających z opóźnienia w spłacie tej pożyczki o 31 dni prowadzi do wniosku, że pożyczki krótkoterminowe tzw. chwilówki są bardzo drogim produktem. Co ciekawe, zarówno odsetki nominalne, o ile są naliczane, oraz odsetki karne stanowią marginalną cześć kosztów pożyczki.
Podstawowym natomiast wynagrodzeniem pożyczkodawców z tytułu zawartej umowy pożyczki jest prowizja za jej udzielenie, sięgająca nawet 40% kwoty udzielonej pożyczki. Średnia wartość prowizji to 258,86 zł, czyli około 26%. Bardzo kosztowne dla konsumenta jest również przedłużanie terminu spłaty. W przypadku prolongowania terminu spłaty przez konsumenta jedynie trzykrotnie koszt pożyczki przewyższa albo zbliża się wartością do kwoty udzielonego kapitału. W takim przypadku średnia wartość kosztu pożyczki to 1.070 zł, ale w niektórych umowach sięga on nawet 140% wartości kapitału.
Bardzo wysokie okazały się koszty, jakie musi ponieść konsument w związku z opóźnieniem w spłacie pożyczki o 31 dni. Koszt czynności windykacyjnych i upominawczych, odsetek karnych oraz w przypadku dwóch wzorców koszt ubezpieczenia może sięgać nawet 48% kwoty kredytu. Średnia wartość kosztu związanego z opóźnieniem o 31 dni spłaty pożyczki 1.000 zł wynosi – 186,27 zł. Wydaje się zatem zasadne przyjęcie wniosku, że regulacja ustawowa w zakresie wprowadzenia limitów kosztu pożyczki jest niezbędna.
Z pewnością „chwilówka” nie jest właściwym rozwiązaniem dla konsumenta, który ma problemy z regularnym płaceniem zobowiązań. Korzystanie z takiego produktu może jedynie pogorszyć już trudną sytuację konsumenta.
I jeszcze jedna, choć oczywiście nie ostatnia, uwaga - nierzeczywista jest reklamowana przez pożyczkodawców możliwość udzielenia pożyczki w słynne „15 min”, z kilku powodów. Po pierwsze konsument powinien się przed zawarciem umowy zapoznać z wieloma dokumentami. Umowa ramowa, ewentualnie umowa pożyczki, regulamin udzielania pożyczek, regulamin świadczeni usług droga elektroniczną, polityka prywatności, tabele kosztów, formularz informacyjny. Dokumenty te bywają bardzo obszerne, nawet do 50 stron. Nie wydaje się zatem możliwe, aby w tak krótkim czasie konsument był w stanie zapoznać się z treścią tych dokumentów. Poza tym pożyczkobiorca, aby uzyskać pożyczkę, musi dokonać przelewu opłaty rejestracyjnej, co również zajmuje chwilę. Ale to nie wszystko. Pożyczkodawcy sami w umowach zastrzegają, że wypłata pożyczki może nastąpić w terminie (różnie) od 1 do nawet 7 dni od zaakceptowania wniosku. Natomiast termin na akceptację wniosku nie jest już wskazywany. Poza tym pożyczkodawcy informują w umowie, że przed zaakceptowaniem wniosku będą weryfikować dane podane przez konsumenta, jego zdolność kredytową, składane oświadczenia etc. Obiektywnie zatem „pożyczka w 15 min” jest wysoce nieprawdopodobna.
Z pokrótce omówionych wniosków wynika, jak bardzo ważne jest, żeby pokazywać prawdziwe oblicze pożyczki „chwilówki”, aby przestrzec konsumentów przed „uzależnieniem” od ciągu umów pożyczek zawieranych w ramach umów ramowych czy magią „gratisów” i produktów za „0%”, które niespłacone w terminie mogą kosztować bardzo dużo. Przede wszystkim po to, żeby pokazać, że jest to produkt, z którego powinien korzystać jedynie taki konsument, który ma na tyle stałe dochody, aby spłacić ją w terminie spłaty bez konieczności prolongowania spłaty. Niestety w głównej mierze klientami firm pożyczkowych są osoby, które nie mają zdolności kredytowej w bankach, mają problemy płatnicze, a „chwilówkę” często przeznaczają na spłatę rat z innych umów kredytowych lub na podstawowe potrzeby życiowe – rachunki za prąd, gaz, czynsz, leki, leczenie.
Kontakt: Longina Lewandowska-Borówka
Rzecznik Prasowy Federacji Konsumentów
Tel. 22 827 51 05
ul. Ordynacka 11 lokal 1, Warszawa
rzecznik@federacja-konsumentow.org.pl