Międzynarodowa konferencja Egzekucja roszczeń konsumenckich w sprawach transgranicznych

Warszawa, 6 listopad 2018 roku

Przepisy dotyczące egzekwowania roszczeń transgranicznych w UE są w bardzo dużym stopniu ujednolicone, co ułatwia uzyskanie prawomocnego wyroku. Taki wyrok nie może być – co do zasady – podważony przez sądy w pozostałych państwach członkowskich. Należy podkreślić, że europejskie postępowanie nakazowe i europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń stanowią alternatywę dla istniejących postępowań przewidzianych w prawie państw członkowskich. Nie wymagają przeprowadzenia w państwie członkowskim dodatkowego postępowania pośredniego poprzedzającego uznanie i wykonanie europejskiego nakazu zapłaty.

Prawo dotyczące zobowiązań i odpowiedzialności przedsiębiorcy jest ujednolicone w takim stopniu, że poziom ochrony konsumenta we wszystkich krajach Unii Europejskiej jest podobny. Powinno to ułatwiać konsumentowi zakupy, ograniczać ryzyko związane z handlem transgranicznym i podnosić poziom zaufania do wspólnego rynku.

W projekcie REDRESS17 organizacje konsumenckie z Polski, Niemiec i Francji zbadały, szczegółowo przeanalizowały, sprawdziły i porównały, jak można przede wszystkim w praktyce, nie tylko w teorii, skutecznie przeprowadzić egzekucję orzeczeń sądowych wobec zagranicznego przedsiębiorcy.

Temu zagadnieniu poświęcona była konferencja w Warszawie.

Spotkaliśmy się w reprezentatywnym gronie przedstawicieli różnych środowisk – administracji rządowej, legislatorów, również z KE, ludzi świata nauki, profesjonalistów zaangażowanych w problematykę rozwiązywania sporów transgranicznych, przede wszystkim sędziów, adwokatów, komorników, oraz organizacji działających na rzecz konsumentów z krajów partnerów projektu.

Pierwszą część konferencji zdominowały wystąpienia dotyczące w dużym stopniu prawnych aspektów egzekucji transgranicznych roszczeń konsumenckich z perspektywy trzech państw uczestniczących w projekcie. Przytoczmy kilka zdań z wypowiedzi poszczególnych uczestników, były one bowiem ważnym wstępem i zaczynem do dyskusji w drugiej części konferencji, w dwóch panelach dyskusyjnych, w których wzięli udział przede wszystkim praktycy.

Dr. Christian A. Rumpke, dyrektor zarządzający Verbraucherzentrale Brandenburg, otwierając konferencję, stwierdził, że (…) tak, jak w obrocie krajowym może dochodzić do pewnych zaburzeń, również na rynku europejskim mogą występować nieprawidłowości lub niedogodności, choć biorąc pod uwagę europejskie uregulowania prawne nie powinny mieć miejsca. Nie zmienia to faktu, że 60% obywateli Brandenburgii robi zakupy w Polsce, co świadczy o wysokim poziomie zaufania do transakcji transgranicznych.

Z kolei Frédéric Petit, deputowany do Zgromadzenia Narodowego Francji, podkreślił, że (…)Filarem Europy jest prawo wspólnotowe. Trzeba je poprawiać, by coraz lepiej działało. Współpraca jest przyszłością Europy. W swoim wystąpieniu Frédéric Petit poruszył kwestie wsłuchiwania się w potrzeby obywateli i poprawiania prawa wspólnotowego zgodnie z ich oczekiwaniami oraz konieczności współpracy, co również wielokrotnie wskazywano w dyskusjach panelowych, jako sposób na lepsze funkcjonowanie wspólnego obszaru prawnego.

Analizując przyczyny istnienia barier w egzekucji roszczeń konsumenckich,  Christoph Schmon, Senior Legal Officer, BEUC, stwierdził, że (…) Asymetria „siły” między przedsiębiorcą a konsumentem w wymiarze transgranicznym jest jeszcze większa niż w obrocie krajowym.  Choć i na poziomie krajowym nie zawsze ochrona konsumenta jest wystarczająca, a słabość praw konsumenckich polega na tym, że są one różnie zapisane w prawie krajowym.

Kwestia prawa krajowego w kontekście egzekucji sporów transgranicznych jest kluczowa, co wynika z analiz i badań przeprowadzonych w trakcie realizacji projektu, jak i pozostałych wystąpień oraz dyskusji panelowych. 

Odniósł się do niej również Jacek Garstka, Legislative Officer, Komisja Europejska, DG JUST. Zaczął od bardzo ważnego stwierdzenia: Prawa konsumenckie są na tyle silne, w jakim stopniu są egzekwowalne. Często dużo łatwiej wygrać w sądzie, konsument jest zadowolony, a egzekucja wyroku w innym państwie nastręcza problemy, jest dużo trudniej z postępowaniem wykonawczym cywilnym w danym kraju. Egzekwowanie orzeczeń odbywa się zgodnie z przepisami kraju, w którym konsument dochodzi roszczeń. A wyrok wydany zgodnie z europejskimi procedurami w innym państwie kończy kompetencje Komisji Europejskiej. Uksztaltowanie postępowań egzekucyjnych leży po stronie państw członkowskich nie KE.

Przedstawiciel KE, DG JUST, wysunął kilka ważnych propozycji, które zarówno na poziomie wspólnotowym, jak i krajowym mogą pomóc pokonać w przyszłości w dużym stopniu problemy w transgranicznej egzekucji orzeczeń sądowych. O tych i dalszych działaniach dyskutowano w panelach:

w pierwszym – Egzekucja transgraniczna w prawie europejskim i krajowym, w którym wzięli udział: prof. Jan von Hein, Universität Freiburg, prof. dr. Jochen Bauerreis, kancelaria Avocats Bauerreis Chevalier International (ABCI), prof.  Kinga Flaga-Gieruszyńska, WPiA, Uniwersytet Szczeciński, dr Karolina Wróblewska, Verbraucherzentrale Brandenburg; 

oraz w drugim  – Praktyczne aspekty egzekucji orzeczeń w transgranicznych sporach konsumenckich, w którym wzięli udział:  dr Martine Mérigeau, prezes Zentrum für Europäischen Verbraucherschutz,  dr Heike Richter, dyrektor departamentu w Ministerstwie Sprawiedliwości, ds. Europy i Ochrony Konsumentów Brandenburgii, Karol Muż, Koordynator Europejskiego Centrum Konsumenckiego Polska, Kamil Pluskwa-Dąbrowski, Federacja Konsumentów. 

Skoro zdiagnozowaną trudnością w skutecznej egzekucji są bariery językowe i nieuregulowanie kwestii tłumaczeń dokumentów, należy poważnie zastanowić się nad wykorzystaniem narzędzi komunikacji elektronicznej w sposób jednolity, np. poprzez automatyczne tłumaczenie orzeczeń on-line w gotowym formularzu, np. na portalu e-sprawiedliwość. Wpisywanie on-line przez sędziego do gotowego wystandaryzowanego formularza orzeczenia, baza informacji o wyglądzie „fizycznym” typów certyfikatów (zaświadczeń) w danym kraju, by uniknąć wątpliwości. Padła też propozycja stworzenia jednolitego certyfikatu, niezależnie od tego, jaką procedurą posłużył się konsument. Dużym usprawnieniem byłoby zapewne stworzenie jednolitych ram postępowania egzekucyjnego w każdym kraju, wytypowanie organu, który nadzorowałby i prowadził postępowania. Propozycji było więcej, bo np. pozostają kwestie transparentności opłat, ale wszyscy w swoich wystąpieniach podkreślali konieczność wymiany wiedzy, szkoleń, np. dla komorników, ale również dla innych praktyków oraz oczywiście informacje i poradnictwo dla konsumentów w sprawach transgranicznych, czyli przezwyciężanie podstawowej trudności czy wręcz bariery – braku wiedzy.

Trzej partnerzy projektu REDRESS zrobili już pierwszy krok – wydali w językach narodowych trzy publikacje: ulotkę informującą o  egzekucji orzeczeń sądowych w innym państwie UE, broszurę dla konsumentów, co zrobić po wygranym procesie? oraz poradnik dla profesjonalistów dotyczący orzeczeń sądowych w sprawach konsumenckich w innym państwie UE. Wydawnictwa ukazały się w formie papierowej  oraz wszystkie zamieszczone są na stronach internetowych organizacji konsumenckich – partnerów projektu.

Wnioski z projektu oraz z dyskusji w trakcie konferencji zostaną zebrane w odrębnym dokumencie i upowszechnione, bowiem skuteczne działanie na rzecz usprawnienia transgranicznego postępowania egzekucyjnego wymaga współpracy wszystkich europejskich organizacji konsumenckich działających w interesie konsumentów, ale również dla rozwoju bezpiecznego i  wiarygodnego rynku.

Publikacja odzwierciedla wyłącznie poglądy autorów, którzy ponoszą za nią pełną odpowiedzialność. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną ani za sposób wykorzystania zawartych w niej informacji.